وقتی صحبت از موفقیت و شادی در زندگی به میان می‌آید، میزان هوش هیجانی هم‌اندازه ضریب هوشی اهمیت پیدا می‌کند. یاد بگیرید چگونه می‌توانید ضریب هوشی‌تان را تقویت کنید، با بهبود هوش هیجانی در نهایت خواهید توانست روابط صمیمی‌تری داشته و راحت‌تر به اهدافتان برسید.
فهرست مطالب
هوش هیجانی، یا EQ چیست؟
هوش هیجانی (در اصطلاح به عنوان ضریب عاطفی یا EQ شناخته می‌شود) به توانایی درک، کنترل و ارزیابی احساسات گفته می‌شود که به روش‌هایی مثبت برای کاهش استرس، ساختن ارتباط مؤثر، همدلی با دیگران، غلبه بر چالش‌ها و چگونگی از پس مشکلات برآمدن است.
هوش هیجانی کمک می‌کند روابط قوی‌تری داشته باشیم، در مدرسه و محل کار موفق باشیم و راحت‌تر به اهداف شغلی و شخصی‌مان برسیم.
همچنین هوش هیجانی کمک می‌کند با احساسات خود ارتباط بهتری داشته باشید نیت‌های خود را به عمل تبدیل کنید و آگاهانه برای مسائلی که اهمیت بیشتری برایتان دارند تصمیم بگیرید.
هوش هیجانی با چهار ویژگی متفاوت تعریف می‌شود
- خود مدیریتی- با هوش هیجانی شما این توانایی را خواهید داشت که افکار و رفتارهای عجولانه خودتان را کنترل کنید و با روشی صحیح کنترل احساساتتان را در دست بگیرید. هوش هیجانی کمک می‌کند با ابتکار عمل بیشتری به کارهایتان برسید و خودتان را با شرایط متغیر سازگار کنید.
- خودآگاهی- هوش هیجانی توانایی دیدن و درک احساسات را به شما می‌دهد و تشخیص می‌دهید چطور بر افکار و رفتارتان تأثیر می‌گذارد. نقاط ضعف و توانایی‌های خود را بهتر می‌شناسید و دارای اعتماد به نفس قوی خواهید بود.
- آگاهی اجتماعی- این ویژگی درواقع همان احساس همدلی است. هوش هیجانی باعث می‌شود احساسات، نیازها و دغدغه‌های دیگران را تشخیص دهید. نشانه‌های احساسی متفاوت را درک کنید و احساس امنیت اجتماعی داشته باشید. مهارت درک قدرت‌های پویا در گروه‌ها و سازمان‌ها را خواهید داشت.
- مدیریت روابط – با هوش هیجانی بالا می‌دانید چگونه روابط خوب را گسترش داده و آن را حفظ نمایید، به‌راحتی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنید، به‌راحتی الهام بخش و تأثیرگذار هستید، کار گروهی را بلدید و قادر به مدیریت تعارض‌ها هستید .
چرا هوش هیجانی مهم است؟
همانطور که می‌دانید باهوش‌ترین افراد لزوماً موفق‌ترین و راضی‌ترین افراد نیستند. شاید بسیاری افراد را می‌شناسید که جز نخبگان و بااستعدادترین‌ها هستند اما از نظر اجتماعی، در کار یا روابط شخصی خود ناکام و شکست خورده‌اند.
توانایی فکری و ضریب هوشی (IQ) شما به تنهایی برای دستیابی به موفقیت در زندگی کافی نیست. بلکه ضریب هوشی شما تنها برای ورد به دانشگاه کمک می‌کند اما این ضریب هوش هیجانی شماست که سبب می‌شود هنگام استرس در امتحان نهایی چگونه خودتان را مدیریت کنید.
ضریب هوشی و هوش هیجانی پشت سر هم قرار دارند و زمانی مؤثرتر هستند که باعث تقویت هم شوند.
تاثیرات هوش هیجانی
- بر عملکرد تحصیلی و شغلی: هوش هیجانی بر نحوه عملکردتان در کار یا مدرسه تأثیر می‌گذارد. هوش هیجانی بالا کمک می‌کند پیچیدگی‌های اجتماعی و تعارضات موجود در محل کار را به راحتی برطرف کنید، هوش هیجانی کمک می‌کند مشوق دیگران باشید و به آن‌ها انگیزه دهید تا درکارهایشان پیشرفت کنند.
وقتی صحبت از ارزیابی داوطلبین مهم شغلی به میان می‌آید بسیاری از شرکت‌ها، هوش هیجانی را به اندازه توانایی فنی، مهم ارزیابی می‌کنند و قبل از استخدام فرد مورد نظر از آزمون EQ استفاده می‌کنند.
- سلامت جسمی شما. اگر قادر به مدیریت احساسات خود نیستید احتمالاً نمی‌توانید استرس خود را مدیریت کنید. این می‌تواند خطر جدی برای سلامتی‌تان باشد.
استرس کنترل نشده سبب افزایش فشار خون می‌شود، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند، خطر حمله قلبی و سکته را افزایش می‌دهد، موجب ناباروری می‌شود و روند پیری را تسریع می‌کند. اولین قدم برای بهبود هوش هیجانی، یادگیری نحوه مدیریت استرس است.
- رابطه هوش هیجانی با سلامت روان. احساسات و استرس‌های کنترل نشده می‌تواند بر سلامت روان شما تأثیر منفی بگذارد و شما را در برابر اضطراب و افسردگی آسیب پذیر سازد.
اگر نمی‌توانید به‌راحتی احساساتتان را درک کنید، و راحت با آن‌ها کنار بیاید یا حتی مدیریتشان کنید قطعاً برای ایجاد روابط پایدار دچار مشکل خواهید شد. همین موضوع سبب ایجاد احساس تنهایی و انزوا در شما می‌گردد و هرگونه اختلال روانی را در شما تشدید می‌سازد.
- روابط عاطفی شما. یکی از مهم‌ترین فواید تقویت هوش هیجانی، بهبود روابط عاطفی شماست. با درک احساساتتان و شیوه صحیح کنترل آن‌ها، بهتر می‌توانید احساس خود را بیان کنید و متقابلاً احساس دیگران را درک کنید.
هوش هیجانی این امکان را به شما می‌دهد که هم در محل کار و هم در زندگی شخصی خود ارتباط مؤثرتری برقرار کرده و روابط صمیمی‌تری ایجاد کنید.
هوش اجتماعی
وفق دادن خودتان با احساساتتان یک هدف اجتماعی است و شما را با افراد دیگر و جهان پیرامونتان متصل می‌کند. هوش اجتماعی این امکان را به شما می‌دهد که دوستان خود را از کسانی که با شما خصومت دارند به‌راحتی تشخیص دهید، متوجه میزان علاقه دیگران نسبت به خودتان می‌شوید.
هوش اجتماعی موجب می‌شود استرس را کاهش دهید و سیستم عصبی‌تان را از طریق ارتباطات اجتماعی متعادل سازید و احساس دوست داشتنی بودن و شادمانی بیشتری داشته باشید.
تقویت هوش هیجانی با چهار راهکار کلیدی برای تقویت هوش هیجانی یا EQ
مهارت‌های لازم برای تقویت هوش هیجانی را در هر زمان می‌توان آموخت. اگرچه لازم است بدانیم تفاوت‌هایی میان یادگیری مهارت‌های تقویت هوش هیجانی و چگونگی بکارگیری آن در زندگی وجود دارد.
فقط به این دلیل که دقیقاً می‌دانید باید چه کاری را انجام دهید به این معنا نیست که آن را انجام خواهید داد، به‌ویژه زمانی که تحت استرس قرار دارید می‌توانید توانایی انجام بهترین کار را از دست بدهید.
اگر می‌خواهید یاد بگیرید چگونه هنگام مواجه با شرایط استرس زا آن را به‌درستی مدیریت کنید باید بدانید چطور بر استرستان در لحظه غلبه کنید و این توانایی به‌طور دائمی تغییرات مؤثری در شما ایجاد می‌کند که موجب می‌شود از لحاظ احساسی آگاه بمانید و بر احساسات خود شناخت پیدا کنید.
راهکارهای کلیدی برای تقویت هوش هیجانی و نحوه تأثیر آن بر مدیریت احساسات و روابط عاطفی شما با دیگران :
- اول: مهارت خود مدیریتی
- دوم: مهارت خودآگاهی
- سوم: مهارت آگاهی اجتماعی
- چهارم: مهارت مدیریت روابط
چهار کلید طلایی برای تقویت هوش هیجانی
همانطور که اشاره شد تا حدودی با هوش هیجانی یا EQ آشنا شدیم، در ادامه مقاله میخواهیم چهار کلید طلایی تقویت و رشد هوش هیجانی را مورد بررسی قرار دهیم.
اولین مهارت برای تقویت هوش هیجانی مهارت خود مدیریتی است
برای اینکه بتوانید هوش هیجانی( EQ ) خود را به کار بگیرید بایستی بتوانید از احساسات خود برای تصمیم‌گیری سازنده درباره چگونگی رفتار خود بهره بگیرید. هنگامی که بیش از حد تحت فشار هستید، می‌توانید کنترل احساسات، قدرت متفکر بودن و صحیح عمل کردن خود را از دست بدهید.
به آن ساعاتی فکر کنید که شدیداً تحت استرس بودید. آیا تصمیم‌گیری و منطقی رفتار کردن در آن شرایط کار آسانی بود؟ احتمالاً خیر. وقتی بیش از حد دچار استرس می‌شوید، توانایی شما در تفکر صحیح و دقیق درباره ارزیابی احساسات خودتان و یا دیگران دچار خدشه خواهد شد.
احساسات شما می‌تواند اطلاعات بسیار مهمی درباره خودتان در اختیارتان قرار دهد، اما هنگام رویارویی با شرایط سخت و استرس زا که از حوزه امن خود خارج شده‌اید می‌توانید تحت فشار باشید و به‌راحتی کنترل خود را از دست دهید.
با توانایی مدیریت استرس و درک دقیق احساساتتان می‌توانید یاد بگیرید هنگام مواجه با شرایط ناراحت کننده، افکارتان را کنترل کرده و بهترین تصمیم را بگیرید.
آن‌وقت می‌توانید انتخاب‌هایی داشته باشید که به شما اجازه می‌دهد احساسات و رفتارهای تکانشی و ناخوشایند را به‌درستی کنترل کرده و درنهایت احساساتتان را به شیوه‌های سالم مدیریت کنید، ابتکار عمل داشته باشید و خودتان را با شرایط متغیر سازگار کنید.
دومین مهارت برای تقویت هوش هیجانی مهارت خودآگاهی است
چگونگی مدیریت استرس، اولین قدم برای تقویت هوش هیجانی است. نظریه دل‌بستگی نظریه‌ای در روان شناسی است که نشان می‌دهد تجربه عاطفی فعلی شما به احتمال خیلی زیاد بازتابی از اولین تجربه عاطفی‌تان در زندگی است.
توانایی شما در مدیریت احساسات قلبی‌تان مانند عصبانیت، غم، ترس و شادی اغلب به کیفیت و ثبات تجربیات احساسی اولیه شما بستگی دارد. اگر مادر شما به‌عنوان سرپرست احساسات شما را درک کرده و برای آن ارزش قائل شده است، به احتمال زیاد احساسات شما مانند یک سرمایه ارزشمند در بزرگ‌سالی دیده خواهد شد.
اما اگر تجربیات احساسی شما در کودکی گیج کننده، دردناک یا تهدید کننده بوده‌اند به احتمال زیاد همواره تلاش کرده‌اید در بزرگ‌سالی از احساسات خود فاصله بگیرید.
اما اگر بتوانید با احساسات خود ارتباط بگیرید و لحظه به لحظه تغییرات احساسی خود را درک کنید متوجه خواهید شد که چگونه احساسات شما بر نحوه تفکر و اعمال و رفتار شما تأثیر دارند. با تقویت هوش هیجانی به این خودآگاهی خواهید رسید.
آیا تا به حال چنین حالاتی را تجربه کرده‌اید که چنان غرق و متمرکز بر یک حالت ذهنی باشید که متوجه اطراف نشوید، و تجربیات شما لحظه به لحظه تغییر کند طوری که حالات روانی متفاوتی را در پی هم تجربه کنید؟
آیا برایتان اتفاق افتاده برخی از احساسات را در حالت‌های جسمی و فیزیکی تجربه کنید. احساسات بدنی مانند احساس وجود چیزی در معده، گلو یا قفسه سینه‌تان.
آیا تجربه احساسات و عواطف شخصی‌تان مانند خشم، ناراحتی، ترس و شادی را داشته‌اید که چگونه روی صورت شما ظاهر می‌شود.
آیا تابه‌حال تجربه احساسات شدیدی را داشته‌اید که آن‌قدر قوی باشند که بتوانند توجه خودتان و دیگران را به خود جلب کنند؟ برای مثال آن‌قدر عصبانی شده‌اید که توجه دیگران را به خود جلب کرده باشید؟
آیا به احساسات خود توجه می‌کنید؟ آیا احساساتتان در تصمیم‌گیری هایتان فاکتورهای مهمی هستند؟
اگر هریک از این تجربیات برایتان ناآشنا هستند امکان دارد آن‌ها را نادیده گرفته یا کاملاً سرکوب کرده‌اید. برای تقویت هوش هیجانی و داشتن احساسات سالم نیاز دارید با احساسات اصلی و قلبی خود ارتباط نزدیک داشته و آن‌ها را کامل درک کنید. شما با تمرین مداوم ذهن آگاهی می‌توانید به تقویت این مهارت بپردازید.
ذهن آگاهی به معنای توجه به لحظه حال، در زمان اکنون است بدون هیچ قضاوتی. ذهن آگاهی ریشه در آیین بودا دارد، اما ذهن آگاهی در بیشتر ادیان شامل نوعی دعا یا فن‌های مدیتیشن مشابه هستند.
ذهن آگاهی به شما کمک می‌کند فکرتان را از درگیری‌های ذهنی بردارید و بر لحظه حال و اکنون تمرکز داشته باشید، احساسات جسمی و عاطفی‌تان را تغییر دهید و چشم انداز وسیع‌تری نسبت به زندگی داشته باشید.
ذهن آگاهی باعث آرامش درونی و تمرکز بیشتر شما می‌شود و این فرآیند سبب می‌شود نسبت به خودتان شناخت بیشتری پیدا کنید.
در ابتدا بسیار مهم است یاد بگیرید چگونه استرستان را مدیریت کنید. در نتیجه با احساسات ناخوشایندتان راحت‌تر کنار می‌آیید و آن‌ها را می‌پذیرید که به مرور نحوه پاسخ شما به آن‌ها تغییر خواهد کرد. شما می‌توانید با شیوه‌های تقویت هوش هیجانی خود به افزایش آگاهی احساسی خود کمک کنید.
سومین مهارت برای تقویت هوش هیجانی مهارت آگاهی اجتماعی است
آگاهی اجتماعی این توانایی را به شما می‌دهد تا نشانه‌های غیرکلامی دیگران را به‌طور مداوم برای برقراری ارتباط با خودتان تشخیص دهید و به‌راحتی آن‌ها را تفسیر کنید. این نشانه‌ها به شما می‌گوید دیگران واقعاً چه احساسی دارند، وضعیت عاطفی آن‌ها چگونه لحظه به لحظه تغییر می‌کند و چه چیزی برای آن‌ها واقعاً دارای اهمیت است.
هنگامی‌که گروه‌هایی از افراد نشانه‌های غیرکلامی مشابهی ارسال می‌کنند، شما می‌توانید پویایی قدرت و تجربیات عاطفی مشترک گروه را متوجه شده و درک کنید. به طور خلاصه، شما به آسانی با دیگران همدل هستید و از نظر اجتماعی و ارتباط برقرار کردن احساس راحتی می‌کنید.
ذهن آگاهی با میزان خودآگاهی و آگاهی اجتماعی فرد ارتباط دارد
برای تقویت مهارت آگاهی اجتماعی، باید به اهمیت ذهن آگاهی در فرایند اجتماعی پی ببرید. به هر حال، وقتی غرق افکارتان هستید یا به چیزهای دیگر فکر می‌کنید یا به سادگی با تلفن خود سرگرم هستید از آنچه در اطرافتان رخ می‌دهد غافل می‌شوید و نمی‌توانید نشانه‌های ظریف غیرکلامی اطرافیان را تشخیص دهید.
آگاهی اجتماعی، مستلزم حضور شما در لحظه اکنون است. در حالی که بسیاری از ما به این توانایی خود که هم‌زمان می‌توانیم چند کار را هم‌زمان انجام دهیم می‌بالیم، این بدان معناست که شما از تغییرات احساسی ظریفی که در دیگران رخ می‌دهد و به شما در درک کامل آن‌ها کمک می‌کند، غافل می‌شوید.
چهارمین مهارت برای تقویت هوش هیجانی مهارت مدیریت روابط است
همکاری مسالمت آمیز داشتن با دیگران فرایندی است که با آگاهی احساسی شما و توانایی‌تان در تشخیص و درک آنچه دیگران تجربه می‌کنند شروع می‌شود.
زمانی که آگاهی احساسی شما درست عمل می‌کند می‌توانید مهارت‌های اجتماعی/احساسی بیشتری را توسعه دهید که روابط شما را مثمر ثمر تر و رضایت‌بخش می‌سازد.
کاملاً آگاه باشید که چطور از شیوه غیرکلامی ارتباط استفاده می‌کنید.
این که چه پیام احساسی را به‌طور غیرکلامی به دیگران منتقل می‌کنیم دست خودمان نیست و امری اجتناب ناپذیر و غیر ممکن است.
بسیاری از ماهیچه‌های صورت، به خصوص ماهیچه های اطراف چشم، بینی، دهان و پیشانی به شما کمک می‌کند تا احساسات خود را بی‌هیچ کلامی منتقل کرده و حتی شکل احساسی افراد دیگر را هم تشخیص دهید. بخش احساسی مغز شما همیشه فعال است حتی اگر پیام‌هایی که می‌رساند را نادیده بگیرید.
اما دیگران این کار را نمی‌کنند. نوع و تشخیص پیام‌های غیر کلامی که برای دیگران می‌فرستید می‌تواند نقش بسزایی در بهبود روابط شما داشته باشد.
با استفاده از چاشنی شوخ طبعی و کارهای دیگر از شدت استرس خود بکاهید.
طنز، خنده و بازی پادزهرهای طبیعی استرس هستند. آن‌ها فشار روانی شما را کرده و کمک می‌کند همه چیز را تحت کنترل خود داشته باشید. خنده و شادی سیستم عصبی شما را به تعادل می‌رساند، استرستان را کاهش داده و موجب آرامش شما می‌شود، ذهنتان را باز می‌کند و شما را همدل‌تر می‌کند.
یاد بگیرید به وجود تعارضات در روابطتتان به عنوان یک فرصت برای نزدیک شدن به دیگران نگاه کنید.
در روابط انسانی تضاد و اختلاف داشتن اجتناب ناپذیر است. دو نفر نمی‌توانند همواره نیازها، نظرات و انتظارات یکسانی داشته باشند. با این حال، این موضوع نباید چیز بدی باشد.
حل تعارضات و ناهماهنگی‌ها به روش‌های سالم و سازنده می‌تواند موجب اعتمادسازی بین افراد شود. وقتی تعارضات و درگیری‌ها به عنوان تهدید یا تنبیه تلقی نشود، آزادی، خلاقیت و احساس امنیت در روابط تقویت خواهد شد.
در وبسایت مهدی خلیلی بهترین مطالب آموزشی روانشناسی قرار داده خواهد شد. امیدواریم از این مطالب آموزشی روانشناسی استفاده لازم را ببرید.
مقاله روانشناس خانواده در فرهنگ ایرانی ۶ دلیل اصلی هم بسیار خواندنی است. پیشنهاد می شود این مقاله را نیز مطالعه نمایید.
بسیار مطلب جذاب و کاملی بود ممنون