10 روش روان درمانی

منظور از روان درمانی چیست و به چه معنایی است؟ در واقع روان درمانی را می توان به فعالیت هایی گفت که روانشناسان با استفاده از روش‌های علمی جهت برطرف کردن مشکلات افراد بکار می برند. روانشناسان دارای رویکردهای مختلفی نسبت به درمان هستند. به برخی از این رویکردهای روان درمانی می توان اشاره کرد مثل: رویکردهای شناختی، رفتار درمانی، درمان هیجان مدار، روانکاوی و … بنابراین شکل روان درمانی ها توسط روانشناسان نیز متفاوت خواهد بود.

روان درمانی برای رفع مشکلات روحی مورد استفاده قرار می‌گیرد با توجه به میزان مشکلات که در فرد به وجود آمده ممکن روش های مختلف روان درمانی برای فرد انجام شود ازجمله می توان به دارو درمانی، جلسات مشاوره و جلسات روان درمانی اشاره کرد.

خیلی از اوقات در جریان فرایند درمان مراجعین متوجه تغییرات و شکل فرایند درمان نمی شوند و تصور می کنند که درمانگر فقط نشسته است و گوش می دهد و کار خاصی نمی کند. درحالیکه خیلی از فرایندهای درمانی درحال شکلگیری و فعالیت است و برای روشن شدن این فضا به برخی از تکنیک های درمانی اشاره می کنیم. روان درمانی را می توان یک جراحی روانی در فضای نامرعی دانست که تاثیر ان نیز به مرور پیدا می شود و گاهی خود فرد نیز متوجه تغییرات نمی شود و دیگران به او بازخورد می دهند.

روان درمانی چیست

در این مقاله قصد داریم درباره انواع روش‌های روان‌ درمانی صحبت کنیم، و قبل از آن به تفاوت اجمالی روانشناس با روان درمانگری اشاره می‌کنیم. روان‌شناسان افرادی هستند که با مطالعه در حوزه روانشناسی دانشی در مورد پیش بینی رفتار انسان پیدا می کنند و با این دانش سعی در تحقیق و کشف دلایل رفتار انسانها دارند. که برخی از آنان بنابر حوضه فعالیت خود مشغول به تحقیق و پژوهش در آزمایشگاه ها یا در جامعه می باشند و برخی دیگر مشغول به فعالیت در حوزه آموزشی و یا کارهای سازمانی و صنعتی می باشند.

اما روان درمانگر به روانشناسی می گویند که در حوزه سلامت روان در تلاش برای کمک به افراد جهت رفع مشکلات روانی آنها می باشد. روان درمانی درواقع به کاری گفته می شود که روانشناس جهت درمان مشکلات و اختلالات روانی انجام می دهد. روان درمانی مدل های متفاوتی دارد و شاخه های متعددی دارد. در ادامه به انواع روش‌های روان‌ درمانی که روان درمانگران در درمان اختلالاتی همچون، افسردگی، استرس، اختلالات پس‌از سانحه و یا حملات پانیک، اضطراب و… بکار می‌برند، می‌پردازیم.

انواع روشهای رواندرمانی

در روان‌ درمانی هدف بر این است که مشکلاتی که از نظر ذهنی، روحی، عاطفی در فرد به‌وجود آمده، شناسایی و درمان شود و خود مراجع به شناخت و آگاهی از افکار و رفتارها و بینش‌های مشکل‌زای خود برسد و در واقع روان درمانگر با آگاهی از نقشه درمانی که در ذهن خود دارد و آگاهی از انواع روشهای روان درمانی، گام به گام مراجع را در این مسیر پیش می‌برد و در انواع روشهای روان درمانی، درک مراجع و راه‌حل مناسب درمانگر بسیار مهم است.

انواع روش‌های روان‌ درمانی که از روش‌های روان‌شناختی در حل مشکلات روانی و روحی مراجعان می‌باشند، بسیار متنوع هستند و روش‌های متفاوتی را شامل می‌شوند. هر روان درمانگری می‌تواند یک یا چند تکنیک از انواع روش‌های روان‌ درمانی را در کار خود انتخاب نماید. معمولا انواع روش‌های روان درمانی برای اختلالاتی ازجمله، افسردگی، اضطراب، انواع اختلالات شخصیت و غیره بکار می‌روند.

برخی از روش های روان‌ درمانی مثل روش شناختی رفتاری که به آن سی بی تی  (CBT) نیز گفته می‌شود و یا روان درمانی به روش فعال ساختن رفتاری، روش روان‌ درمانی بین فردی (IPT)، روش درمانی حساسیت‌زدایی (EMDR) که به آن پردازش مجدد بوسیله حرکات چشم نیز گفته می‌شودمی توان نام برد. در ادامه به توضیح اجمالی برخی از این انواع روش‌های روان‌ درمانی می‌پردازیم. انواع روش‌های روان‌ درمانی عبارتند از:

دارو درمانی در روان درمانی

دارو درمانی یکی از قدیمی ترین روش روان درمانی استفاده از دارو است. روش دارویی به خاطر هزینه پایین و اثر بخشی سریع معمولا جز اولین قدم های درمانی برای برخی از مشکلات روانی که منشا بیولوژیکی دارند می باشد و معمولا دارو درمانی در کنار روان درمانی های دیگر بیشترین تاثیر را دارد.

گروه درمانی

درمان گروهی مثل درمان فردی انواع مختلفی دارد اما ویژگی که دارد به جای اینکه درمان برای یک نفر باشد برای چند نفر است و یکی از مزایای گروه درمانی این است که فرد متوجه می‌شود افراد بسیار زیادی هستند که مثل او مشکلات مشابه دارند و این کمک می کند تا حدی فشار روانی بر فرد کمتر ‌شود. جلسات گروه درمانی حداقل 12 جلسه می باشد ولی می تواند تا سالها ادامه پیدا کند و به رشد فردی اعضا کمک کند.

روان‌ درمانی به روش شناختی رفتاری (CBT)

این روان‌ درمانی به روش شناختی رفتاری یا سی بی تی معروف می‌باشد. این روان درمانی مربوط به کشف و تاثیرگذاری بر روش فکرکردن و شناخت فرد می‌باشد. فرد به دلیل داشتن افکار اشتباه و الگوهای شناختی که در ذهن او نقش بسته دچار مشکل شده‌ است و درمانگر با این روش روان‌ درمانی به شناخت و کشف افکار و باورهای مشکل‌زا در مراجع پرداخته و به‌مرور مراجع را در شناخت آنها همراهی می‌کند و آنها را با افکار و باورهای سالم‌تر جایگزین می‌نماید.

معمولا دوره این روان‌ درمانی، حدود دوازده جلسه تا بیست جلسه را می‌تواند شامل شود. روان درمانی شناختی رفتاری (CBT) می‌تواند برای اختلالاتی همانند: فوبیا و اختلال وسواس اجباری (OCD) ، اختلالات عصبی، مثل پرخوری‌های هیجانی، استرس پس‌ از سانحه (PTSD)، انواع فوبی ها، حملات پانیک، افسردگی و انواع اضطراب‌ها به کار می‌رود.

روش فعال‌سازی رفتاری

یکی دیگر از انواع روش‌های روان‌ درمانی، روش فعال‌سازی رفتاری می‌باشد که در این روش به مراجع کمک می‌شود تا گام‌های موثر و ساده ای را که در جهت رسیدن به رفاه و آرامش و لذت بردن از زندگی می‌تواند به او کمک کند را بردارد و در او ایجاد انگیزه تغییر و رفتن به مسیر مثبت ایجاد می‌گردد. هم چنین مهارت‌هایی همچون، مهارت حل مسئله را به مراجع می‌آموزد، که مهارت بسیار مهمی می‌باشد.  تعداد جلسات درمانی در این روش از انواع روشهای روان‌ درمانی معمولا شانزده تا بیست جلسه می‌باشد.

روان درمانی بین فردی (IPT)

از انواع روش‌های روان درمانی یکی درمان بین فردی است که بنام (IPT) شناخته می‌شود که مختص افرادی است که اختلال افسردگی دارند و در این روان‌ درمانی به تقویت روابط ضعیف با افراد خانواده، دوستان و آشنایان کمک می‌شود که خود از علل مهم ایجاد افسردگی در مراجع بوده و می‌توانند وضعیت افسردگی مراجع را حتی وخیم‌تر هم بنمایند.

بنابراین اگر از انواع روشهای روان درمانی استفاده شد مثلا از روش‌هایی همانند (CBT) که روش شناخت درمانی و بسیار مناسب با افسردگی می‌باشد اما روی مراجع مدنظر این روش پاسخ ندهد؛ می‌توان از روش درمان بین فردی استفاده کرد که معمولا جلسات آن شانزده تا بیست جلسه در نظر گرفته می‌شود.

روش درمانی حساسیت‌زدایی  بوسیله بازپردازش حرکت چشم  (EMDR)

یکی دیگر از انواع روان درمانی، روش حساسیت‌زدایی می‌باشد که به آن (EMDR) یا پردازش مجدد حرکت چشم نیز گفته می‌شود که از روش‌های جدید از انواع روشهای روان درمانی امروزی است و برای افرادی که دچار اختلال پس‌از سانحه (PTSD) هستند مناسب می‌باشد.

در روش حساسیت‌زدایی با پردازش مجدد حرکات چشم، درمانگر کمک می‌کند که مراجع خاطره‌ی آسیب‌زا را که تروما محسوب می‌شود، مجددا به یاد آورده درعین‌حال و همزمان با آن حرکات خاصی را که درمانگر از او می‌خواهد با چشم انجام دهد، که در این روش روان درمانی، موجب می‌شود که آن خاطره مجددا تحلیل ‌شده و با حرکات چشم مجددا پردازش شود و مراجع به تحلیل و پردازش متعادل‌تر نسبت ‌به آن حادثه دست یابد.

فرد دچار اختلال که پس‌از ضربه یا آن سانحه وحشتناک، افکار وحشتناک، کابوس‌ها، خود سرزنشی و افکاری از این قبیل را تجربه می‌کند و این خاطره وحشتناک و آسیب‌زا را مرتبا برای خود مرور و تجزیه‌ و تحلیل می‌کند. این مرور باعث مشکل و آزار او می‌شود با روش حساسیت زدایی بوسیله بازپردازش مجدد حرکت چشم، به فرد کمک می شود تا بتواند گام‌ به‌گام و مجددا حادثه آسیب‌زا را برای خود مرور کرده و دوباره آن را تجزیه‌ وتحلیل نماید و به دید واقعی و سالم نسبت‌به آن برسد و اطمینان حاصل کند که خطری او را تهدید نمی‌کند و یا این موضوع دیگر آسیب‌زا نیست.

اگرچه مرور مجدد خاطره وحشتناک و آسیب‌زا می‌تواند بسیار دردناک باشد، اما حمایت مراجع و اطرافیان و نزدیکان در موفقیت درمانگر در درمان مراجع بسیار تاثیرگذار و مهم است. معمولا جلسات روان‌ درمانی به این روش هشت تا دوازده جلسه در نظر گرفته می‌شود.

روش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی (MBCT)

یکی دیگر از انواع روشهای روان‌ درمانی، روش شناخت درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی می‌باشد. در این روش از روان درمانی، که از نام آن پیداست، ذهن آگاهی و کمک به مراجع در آگاهی یافتن از افکار و احساسات جاری و لحظه به لحظه خود که گام مهمی در درمان و بسیار کمک‌کننده و موثر است. ذهن آگاهی یا مایندفولنس، از انواع روشهای روان درمانی جدید می‌باشد که از آن می‌توان برای درمان اختلالاتی همچون، افسردگی، اضطراب و یا حتی انواع اعتیادها استفاده کرد.

از تکنیک‌ها و فنون ذهن‌آگاهی همانند: انواع مراقبه‌، آگاه بودن از افکار و حتی آگاه بودن از تنفس که از شیوه‌های مراقبه در یوگا نیز می‌باشد در درمان استفاده می‌شود که حتی می‌تواند نقش پیشگیری‌کننده زیادی در ایجاد افسردگی یا اختلالات دیگر نیز داشته باشد. این روش از انواع روان درمانی، امروزه بسیار مورد توجه می‌باشد و بسیار می‌تواند مفید واقع شود.

رفتاردرمانی دیالکتیک (DBT)

یکی دیگر از انواع روش‌های روان‌ درمانی، رفتاردرمانی دیالکتیکی می‌باشد که به آن (DBT) هم گفته می‌شود. می‌توان گفت که این روش در بین انواع روشهای روان درمانی، شباهت زیادی با درمان شناختی رفتاری دارد. روش رفتاردرمانی دیالکتیک، تمرکز بر این دارد که مراجع بتواند با آگاه شدن از افکار ناخوشایند و بینش‌های مشکل‌زا رفتار و ذهنیت و عواطف خود را تنظیم نموده و در مسیر درست هدایت کند.

روان درمانگر دراین‌میان به او کمک می‌کند که فرد نسبت ‌به ذهنیت خودآگاه شود و همچنین علل مشکل فعلی را بشناسد و با موقعیت‌ها کنار بیاید و بپذیرد.در انواع روشهای روان درمانی، پذیرش گام بسیار مهمی می‌باشد و مراجع بعد از شناخت و ذهن آگاهی، حتما باید نسبت‌ به باورها و رفتارهای اشتباه خود پذیرش را در خود ایجاد کند، تا درمان آغاز شود.

این روش از انواع روشهای روان درمانی، برای افرادی که دارای افکار خودکشی و یا اختلالاتی همچون شخصیت مرزی هستند، بسیار مناسب است و برای درمان بیماری‌های روانی مختلف دیگری نیز بکار می‌رود که می‌تواند جلسات طولانی ‌مدت هم بدنبال داشته باشد، همانند اختلالات اختلال پس‌از سانحه (PTSD)، اختلالات اعتیادی و یا مصرف مواد و اختلالاتی که مربوط به کاهش اشتها یا اختلالات خلقی می‌شوند، استفاده می‌شود.

مواجه درمانی

مواجهه درمانی نوعی از روان درمانی شناختی رفتاری است که فرد را با مشکل اصلی خود به صورت ذهنی یا واقعی مواجهه می کنند و تحقیقات زیادی نشان داده است که درمانگران با موفقیت از مواجه درمانی برای درمان انواع اختلالات ترس و اضطراب استفاده کرده‌اند.

روان درمان پویشی یا روان پویایی

هدف روان درمانی به روش روان پویایی کمک به فرد برای مبارزه با الگوهای رفتاری منفی است که از تجربیات گذشته ناشی می شود. این شکل از روان­ درمانی شامل فردی می‌ شود که آزادانه در پاسخ به سوالات درمانگر صحبت می ‌کند و به درمانگر اجازه می‌ دهد تا الگوهای رفتار و تفکر را شناسایی کند. هنگامی که یک فرد بفهمد که چگونه تجربیات رفتارها و احساسات غیر مفیدی را ایجاد کرده اند می توانند یاد بگیرند که بر آن ها غلبه کنند و تغییراتی در آن ایجاد نماید.

درمان هیجان مدار EFT

در این نوع روان درمانی بر ایجاد آگاهی و تنظیم بر روی احساسات بنا شده است و نوع روان درمانی کمک می کند تا هیجان منفی فرد را کم کند تا به جای سرکوب احساسات خود، روی آن ها تمرکز کند. این شیوه‌ درمانی می‌تواند افسردگی، اضطراب اجتماعی، مشکلات بین فردی، اختلالات تغذیه و تروما را درمان کند.

هیپنوتیزم درمانی یا هیپنوتراپی

هیپنوتیزم درمانی نوعی هیپنوتیزم هدایت شده یا حالت متمرکز و تمرکز شبیه خلسه است که با کمک یک درمانگر بالینی به دست می آید. این حالت خلسه مانند شبیه به جذب شدن کامل در یک کتاب، فیلم، موسیقی یا حتی افکار یا مراقبه های خود است.

در این حالت فرد می تواند توجه خود را کاملا به سمت درون معطوف کنند تا منابع طبیعی را در اعماق درون خود بیابند و از آنها استفاده کنند که می تواند به آنها کمک کند تا تغییراتی ایجاد کنند یا کنترل را در بخش های خاصی از زندگی خود به دست آورند. از آن جایی که هیپنوتیزم درمانی یک شکل کمکی از روان درمانی است که همراه با سایر اشکال روان درمانی استفاده می شود.

روان درمانی حمایتی

روش حمایتی را شاید کمتر به عنوان شیوه‌ های روان درمانی در نظر گرفت. در این شیوه‌ سعی بر این است که با انجام برخی از حمایت ها به فرد کمک شود تا در یک بحران روحی سلامت خود را حفظ کرده و آسیب کمتری ببیند.

هنر درمانی

هنر درمانی به نوعی از روان درمانی اشاره دارد که روان درمانی را با روش خلاقانه کنارهم آمیخته می‌کند تا سلامت روانی را بهبود بخشد. امروزه هنر بخش پر رنگی از حوزه روانشناسی شده است و هنر درمانی در بعضی از روش های سنجش و درمان نیز به کار می‌رود.

تعریف انجمن هنر درمانی آمریکا از هنردرمانی چنین است: «یک شغل مرتبط با حوزه سلامت روان که از فرایندهای خلاقانه هنری در جهت بهزیستی و سلامت جسمی، روانی و هیجانی استفاده می‌کند تا افراد را بهبودی بخشد. تفکر هنردرمانی این است که فرایند خلاقانه در ابراز خود، به افراد در حل تعارضات، مشکلات و تقویت مهارت‌های ارتباطی، کاهش استرس، افزایش خودآگاهی، عزت نفس و بینش افراد کمک کننده است.»

بازی درمانی

یکی از روش های رایج و موثر در روان درمانی مشکلات رفتاری و روانی کودکان است. بطور کلی بازی نقش مهمی در رشد شخصیت کودکان دارد و می‌توان به بسیاری از ویژگی های مشکل دار رشدی کودک پی برد. بازی درمانی در واقع روان درمانی در موقعیت بازی، برای ایجاد ارتباط مناسب با کودک است و به خالی کردن هیجان کودک نیز کمک می کند. بازی درمانی معمولا در کلینیکهای روانشناسی که مجهز به اتاق بازی کودک هستند انجام می‌گیرد.

امیدواریم که اطلاعات مفیدی را به شما کاربران گرامی در موردروان درمانی ارایه کرده باشیم. لطفا نظرات، پیشنهادات و انتقاداتتون در مورد روان درمانی را در بخش دیدگاه های سایت، با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید. در وبسایت مهدی خلیلی بهترین مطالب آموزشی روانشناسی قرار داده خواهد شد. امیدواریم از این مطالب آموزشی روانشناسی استفاده لازم را ببرید. مقاله خانواده درمانی هم بسیار خواندنی است. پیشنهاد می شود این مقاله را نیز مطالعه نمایید.

پیج اینستاگرام مهدی خلیلی