در تمام دنیا زوج درمانی بسیار رایج است. زوج درمانی به شکلی از درمان اطلاق می شود که طی آن زن و مرد مسایل و مشکلات رابطه خود را به کمک یک روانشناس یا مشاور برطرف می کنند. این روش درمانی کاملا با درمان های انفرادی متفاوت است. گاهی امکان دارد دو فرد هیچ گونه مشکل روانی یا خلقی نداشته باشند اما در برقراری رابطه با یکدیگر ناتوان باشند. این افراد باید برای حل مشکل رابطه شان به زوج درمانگر مراجعه کنند. زوج درمانگران با استفاده از روش های متفاوتی به حل مشکلات زوجین می پردازند. از میان این روش ها در ادامه به معرفی زوج درمانی هیجان مدار خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
زوج درمانی هیجان مدار یا هیجان محور
روش های مختلفی برای آموزش و تغییر الگوهای ارتباطی وجود دارد که یکی از راهبردهاي درمانی کوتاه مدت، درمان هیجان‌مدار جانسون و گرینبرگ به عبارتی زوج درمانی مبتنی بر رویکرد هیجان مدار یا زوج درمانی هیجان مدار (Emotional Focus Therapy) است. زوج درمانی هیجان مدار (EFT ) در جهت کاهش آشفتگی در روابط عاشقانه بزرگسالی و ایجاد پیوندهای دلبستگی ایمن‌تر و بازسازی الگوهای تعاملی زوج به کار می رود.
فرض می کنیم که وضعیت روانی که زوجها در تعاملات و واکنش های خود دارند توسط تجربیات هیجانی فردی هر یک از زوجین سازماندهی می شود. خودسازی و رشد فردی پایه و اساس روش زوج درمانی هیجان مدار بوده و هدف اصلی زوج درمانی هیجان مدار تعادل فرد است. مدیریت هیجان را می‌توانیم به منزله فرآیندهای درونی و بیرونی تعریف کنیم که مسئولیت کنترل ارزیابی و تغییر واکنش های عاطفی فرد را در بر عهده دارد. هرگونه اشکال و نقص در تنظیم هیجانات، فرد را در برابر اختلالات روانی مثل افسردگی و اضطراب آسیب پذیر می کند و می تواند به طور خودکار یا کنترل شده به صورت هشیار یا ناهشیار انجام گیرد.
اساس زوج درمانی هیجان مدار EFT
برای تغییر الگو های تعاملی غیر قابل انعطاف زوج های آشفته و افزایش رشد پیوند آنها زوج درمانی هیجان مدار (EFT) رویکرد سیستماتیک مختصری را ارایه می دهد. علاوه بر این، وضعیت هایی را که الگو های تعاملی آشفته را شکل داده اند مورد هدف قرار میدهد. بر اساس یکی از چهار فرض کلیدی زوج درمانی هیجان مدار EFT، زوجها در الگوهایی منفی گرفتار شده‌اند که از پاسخگویی مورد نیاز برای پیوند ایمن جلوگیری میکند. این زوجها نیازمند حمایت برای فرمول‌بندی نیازها و ترس دلبستگی‌هاشان هستند تا بتوانند به شیوهای درست پیوند ایمن را بهبود بخشند.
عنصر های کلیدی تجربه در زوج درمانی هیجان مدار، مانند نیازها و ترس های دلبستگی در جلسه درمان آشکار و متبلور می‌شوند. در جریان زوج درمانی هیجان مدار گام های کوچکی به سمت درگیری هیجانی ایمن برداشته میشود که بر اساس آن زوج ها می توانند برای همدیگر آرامش و امنیت و اطمینان دوباره فراهم کنند. زوج درمانی هیجان مدار شامل سه مرحله و ۹ گام است درمانگر برای فراهم کردن زمینه جهت تسهیل تغییر الگوهای مشکل را از مداخلات مختلفی استفاده می کند و نقش تسهیل کننده برای کمک به زوج ها در جهت یافتن راه حل مناسب دارند.
باتلر و همکاران در مطالعه‌ای نشان دادند که زوج درمانی هیجان مدار EFT می‌تواند در درمان مشکلات ارتباطی تاثیرات مثبتی داشته باشد. آنها این تحقیق را روی ۳۰ زوج که در برقراری روابط صمیمانه با همسرانشان دچار مشکل بودند انجام دادند با این نتیجه رسیدند که عدم برقراری ارتباط صمیمانه زنان با مردان مربوط به عدم بیان هیجان و احساسات یا اطلاع نداشتن از احساسات آنها است.
بنابراین این زنان در ارتباط صمیمانه و نزدیک با همسرانشان احساس ترس و خجالت و شرم میکنند و به همین دلیل است که از ازدواجشان ناراضی هستند بنابراین زوج درمانی هیجان مدار EFT می‌تواند در زمینه آگاهی و سازگاری با این احساسات در زنان و ایجاد روابط صمیمانه با همسرانشان موثر باشد.
طبق پژوهش و نتیجه گیری هایی که تاکنون انجام شده در زوج درمانی هیجان مدار فرض میکنیم که زمانی تعارض در زندگی زناشویی به وجود می آید که همسران قادر به ارضای نیازهای دلبستگی یکدیگر برای ایمنی امنیت و رضایت نیستند، به عبارتی دیگر روابط آشفته زناشویی نشان دهنده شکست زوجین در برقراری ارتباط است.
مراحل زوج درمانی هیجان مدار EFT
تعداد جلسات درمانی برای زوج درمانی هیجان مدار معمولا ۹ جلسه می باشد در هر جلسه ابتدا خلاصه ای از مباحث جلسه قبلی بیان می شود و به این ترتیب دو جلسه به هم ربط داده میشود جلسات درمانی به این صورت است که هر دو هفته یکبار و به مدت ۹۰ دقیقه برگزار می شود.
جلسه اول زوج درمانی هیجان مدار درمانگر ابتدا به ایجاد همدلی با زوج ها، ایجاد اتحاد درمانی بین زوج و درمانگر در مورد اهداف درمانی و چگونگی اجرای درمان می پردازد. درمانگر باید ابتدا چگونگی شکل گیری رابطه فعلی آنچه که زوجها را به سوی درمان سوق داده است را به طور کامل درک کند. یعنی به ارزیابی ماهیت مشکل و رابطه بپردازد و درک روشنی از مشکل آنها داشته باشد.
در جلسه دوم زوج درمانی هیجان مدار درمانگر به ارزیابی تاریخچه دلبستگی و صمیمیت مراجعان و فرضیه سازی درباره آسیب پذیری و موضوعات دلبستگی نهفته هر یک از زوج ها در رابطه، ردگیری و توصیف زنجیره های تکرار شونده که آشفتگی زوجها را تداوم بخشیده و موقعیت هر یک از آنها را در رابطه متولد می سازد می پردازد و همچنین درمانگر باید موانع درونی و بیرونی صمیمیت را بیابد و به ردگیری هیجانی در هر یک از زوج ها و تحلیل حالت های هیجانی همراه با چرخه های دشوار و آشنایی زوج ها با چرخه های منفی تعامل بپردازد.
جلسه سوم زوج درمانی هیجان مدار درمانگر به هیجان های شناخته شده نهفته در موقعیت های تعاملی دست یافته و همچنین به شناسایی احساسات اولیه و ثانویه هر یک از زوج ها، پبگیری مجدد مشکل و چرخش تعاملی زوجها می پردازد.
هیجان ها در زوج درمانی
در جلسه چهارم زوج درمانی هیجان مدار تشدید تجربه هیجانی، افزایش تمایل به درگیری و رویارویی هیجانی پاسخگویی به طرف مقابل به این صورت که مجدداً مشکل بر حسب احساسات نهفته و نیازهای دلبستگی شکل داده می شود و همان گونه که زوجها چرخه تعاملی و عمق هیجان ها را توصیف می کنند، درمانگر مشکل را بر حسب هیجان های اولیه و چگونگی تاثیر این هیجان ها بر احساسات و میزان دلبستگی و ترس از صمیمیت آنها تعریف می کند.
جلسه پنجم زوج درمانی هیجان مدار شناسایی نیازها افزایش پیدا کرده و جنبه هایی از خود که انکار شده و به عبارت دیگر به زوج ها برای افزایش آگاهی کمک می کند، درگیری با یکدیگر و پذیرش مالکیت آسیب‌پذیری‌ها صدمات و ترس های دلبستگی و کمک به طرف مقابل برای شنیدن و پذیرش ترس های همسرش عمیق کردن درگیری هیجانی و بیرون کشیدن آرزو ها ترس ها و آسیب های دلبستگی و ترس ها و اضطراب های صمیمیت.
در جلسه ششم زوج درمانی هیجان مدار پذیرش مسئولیت موقعیت و نقش خود در رابطه توسط زوج ها انجام می گیرد و همچنین به بیان انتظارات خود از طرف مقابل و تسهیل پذیرش فرد توسط همسرش می پردازیم در اینجا هر یک از زوج ها به کمک درمانگر خود و دیگری را آنگونه که هستند تجربه میکنند.
در جلسه هفتم زوج درمانی هیجان مدار تغییر الگوهای تعاملی و بازسازی تعاملات، تسهیل ابراز نیازها و خواسته ها و ایجاد درگیری هیجانی بین زوج ها و تسهیل پاسخ به درخواست های طرف مقابل انجام می گیرد.
جلسه هشتم زوج درمانی هیجان مدار به تسهیل بروز راه حل های جدید برای مشکلات قدیمی، باز تعریف رابطه توسط هر یک از زوج ها، پرورش محیطی امن و خلق اعتماد، کاوش مشکلات و موضوعات قدیمی که اکنون در پرتو پایه امن ایجاد شده در جلسه میسر شده است می پردازیم.
در جلسه نهم زوج درمانی هیجان مدار، شناسایی و حمایت از الگوهای تعاملی سالم، دستیابی زوج ها به الگوی ایمن در روابطشان و افزایش در دسترس بودن و پاسخگو بودن، تثبیت و یکپارچه سازی موقعیت‌های تعاملی جدید، مرور تغییرات ایجاد شده در رابطه توسط زوج ها و خاتمه درمان شکل می گیرد.
صمیمیت در زوج درمانی هیجان مدار
دانشمندان مختلف با بررسی ها و پژوهش های متعددی که انجام دادند به این نتیجه رسیدند که زوج درمانی هیجان مدار در افزایش میزان صمیمیت زوجها و توانایی آنها برای برقراری ارتباط صمیمانه موثر، همسو و هماهنگ است. همچنین زوج درمانی هیجان مدار EFT برای زوج های سنتی که اغلب مردان آنها کناره گیر هستند و بسیار سخت هیجاناتشان را بروز می‌دهند، تاثیرگذار است. زوجینی که الگوی ارتباط صمیمانه و سازنده متقابل را در روابط زناشویی خود به کار میبرند دارای سلامت روانی بالایی هستند و برعکس زوجینی که از الگو های ارتباطی اجتنابی متقابل و طلبکار – بدهکار استفاده میکنند از سلامت روانی پایینی برخوردار هستند.
زوج درمانی هیجان مدار بر اساس نظریه دلبستگی میباشد. در این زمینه Domingue و Mollen ارتباط بین سبک های دلبستگی و الگوهای ارتباطی را بررسی کردند، نتایج نشان دهنده این بود که زوجینی که سبک دلبستگی انها به صورت ایمن – ایمن است سبک ارتباطی آنها از نوع سازنده متقابل میباشد در حالی‌که زوجینی که سبک دلبستگی انها نا ایمن _ناایمن میباشد ارتباط آنها از نوع طلبکار- بدهکار و اجتناب متقابل است.
Siffert و Schwarz با بررسی رفتار طلبکار- بدهکار در میان صدو بیست و شش زوج به این نتیجه رسیدند که رفتار طلبکارانه در زنان و مردان با بهزیستی روانی مردان ارتباط دارد و همچنین بهزیستی روانی و رضایت زناشویی با رفتار متعارض زوجین ارتباط غیر مستقیم دارد. در تحقیقی که توسطTashiro و Frazier انجام شد به این نتیجه رسیدند که زوج های دارای خلق منفی رفتار طلبکارانه بیشتر و کناره گیری و راهبرد های منفی تر از زوجین خلق مثبت در فرایند حل مسئله از خود نشان می‌دهند، علاوه بر این زوجین دارای خلق منفی بر ویژگی ها و تجربه های درونی نیاز ها و نگرانی های خود فرد تمرکز میکنند.
Markman و همکاران میگویند مشکلات ارتباطی علت نارضایتی و طلاق زوجین میباشد.Laura و همکاران نیز در بررسی دلبستگی و تاثیر ارتباطات هیجانی، به این نتیجه رسیدند که افرادی که همسرانشان نمره بالایی در دلبستگی ایمن و نمره پایین در پرمشغلگی و سلطه پذیری دارند بیشترین رضایت ارتباطی را دارا می‌باشند.
زوج درمانی هجان مدار در پژوهش ها
طبق پژوهش های انجام شده در زوج درمانی هیجان مدار به این نتیجه میرسیم که هیجان و خلق منفی (خشم) و مثبت (شادی) کاملا با سبک دلبستگی زوجین و نوع الگوی ارتباطی آنها ارتباط دارد. در واقع طبق رویکرد زوج درمانی هیجان مدار EFT، هیجانات باعث پیش رفتن زوجین به سمت نیازهای شان میشود زیرا آنها به دنبال پایگاه امن برای رفع نیازهای خود هستند. این فضای امن تحت تاثیر سبک دلبستگی زوجین می باشد. در واقع نوع دلبستگی افراد نوع الگوی ارتباطی آنها را مشخص می کند و افراد از طریق الگوی ارتباطی هیجانات خود را انتقال می دهند.
بنابراین زمانی که زوجین دارای هیجان خشم می باشند طبق الگوی طلبکار و یا اجتناب با یکدیگر رفتار میکنند زیرا اجتناب طبق رویکردEFT خشم تلقی می شود و فرد با اجتناب خشم خود را ابراز می کند، بنابراین طبق رویکرد هیجان مدار به روابط سبک های دلبستگی و چرخه تعاملات تاکید دارد و وقتی یکی از زوجین دلبستگی های خود را از دست میدهد و یا آسیب میبیند آشفتگی در روابط آنها ایجاد می شود این هیجانات به طور مستقیم و غیر مستقیم بر رضایت جنسی و زناشویی بین زوجین اثرگذار است چونکه نیاز عاطفی و جنسی هم با مبحث دلبستگی مرتبط میباشد.
که در این رابطه جاویدی و همکاران نشان دادند که آموزش راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار افزایش رضایت جنسی زوجین را به دنبال دارد. زوج درمانی هیجان مدار باعث بهبود الگوهای ارتباطی زوجین میشود که با نتایج رضایی و همکاران که نشان دادند که زوج درمانی هیجان مدار باعث بهبود الگوهای ارتباطی و همچنین کاهش تنش در روابط زناشویی و استفاده بیشتر از الگوی ارتباطی سازنده متقابل شده است همسو میباشد.
امیدواریم که اطلاعات مفیدی را به شما کاربران گرامی در مورد زوج درمانی هیجان مدار ارایه کرده باشیم. لطفا نظرات، پیشنهادات و انتقاداتتون در مورد زوج درمانی هیجان مدار را در بخش دیدگاه های سایت، با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید. در وبسایت مهدی خلیلی بهترین مطالب آموزشی روانشناسی قرار داده خواهد شد. امیدواریم از این مطالب آموزشی روانشناسی استفاده لازم را ببرید. مقاله خانواده درمانی هم بسیار خواندنی است. پیشنهاد می شود این مقاله را نیز مطالعه نمایید.
مثل همیشه عالی بود 👏
ممنون از شما 🙏
مفید و کاربردی تشکر
سلام حوب بود