افرادی که به اختلال اضطراب اجتماعی مبتلا هستند همواره ترس شدید، مزمن و مداومی از نگاه و قضاوت دیگران حس می کنند. این افراد از اینکه در موقعیت های اجتماعی به خاطر رفتار خود تحقیر و شرمگین شوند می ترسند. گاهی این اضطراب فقط در موقعیت های خاص اجتماعی دیده می شود مثلا فرد تنها از اینکه در جمع سخنرانی کند می ترسد. این اختلال ممکن است همراه با افسردگی یا دیگر اختلال های اضطرابی و هراس ها و یا حتی با وسواس فکری-عملی دیده شود. شروع این اختلال معمولا در کودکی یا اوایل نوجوانی است و ابتلا به آن بعد از ۲۵ سالگی به ندرت پیش می آید.
اختلال اضطراب اجتماعی (social anxiety disorder) که به آن هراس اجتماعی نیز گفته می شود از شایع ترین اختلال هایی است که در کودکان و نوجوانان دیده می شود. البته این به این معنا نیست که اضطراب اجتماعی در بزرگسالان مشاهده نمی شود. در تحقیقاتی که صورت گرفته حدودا 1.1 تا 7.3 درصد جمعیت کودکان و نوجوانان دچار اضطراب اجتماعی هستند و در بزرگسالان نیز بین ۳ تا ۱۳٪ دیده می شود.
فهرست مطالب
اختلال اضطراب اجتماعی در dsm5
یک فرد زمانی مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی تشخیص داده می شود که علایم این اختلال، کارکرد روزانه او را به طور قابل ملاحظه ای مختل کرده باشد. در ملاک های تشخیصی گذشته اضطراب اجتماعی با نام فوبیای اجتماعی معرفی شده بود ولی در آخرین ملاک تشخیصی روانشناسی و روانپزشکی نام آن را اختلال اضطراب اجتماعی در نظر گرفتند چرا که این اختلال در مقایسه با فوبیا های دیگر، معمولا گسترده تر است و در زندگی شخص نابسامانی بیشتری ایجاد می کند.
در dsm5 که جدیدترین ملاک برای تشخیص این اختلال را دارد موارد زیر معیار هایی برای تشخیص ابتلا به اضطراب اجتماعی است:
- اضطراب و ترس شدید در حداقل یک یا چند وضعیت اجتماعی که شخص را در معرض دقت و توجه دیگران قرار می دهد. توجه به این نکته ضروری است که در کودکان اضطراب باید در معاشرت با دوستان و کودکان هم سن و سال هم وجود داشته باشد، نه فقط در تعامل با بزرگسالان.
- فرد از برداشت بد دیگران می ترسد، چرا که فکر می کند رفتار نامناسبی خواهد داشت و یا اضطراب او را دیگران متوجه می شوند.
- این موقعیت یا موقعیت های اجتماعی باید تقریبا همیشه ترس و اضطراب را ایجاد کند. توجه کنید که در کودک ممکن است این اضطراب به صورت قشرق راه انداختن، گریه کردن، بی حرکت بودن، کز کردن یا حرف نزدن در آن موقعیت اجتماعی نشان داده شود.
- فرد همواره در تلاش است که از این موقعیت ها دوری کند و یا آن را با ترس و اضطراب شدید تحمل کند.
- این ترس و اضطراب با آن موقعیت متناسب نیست و یا بیشتر از حد معمول است.
- این علایم باید حداقل ۶ ماه یا بیشتر طول بکشد و پیوسته باشد.
- فرد در عملکرد های شغلی و تحصیلی و دیگر جنبه های مهم دچار نابسامانی شدید می شود.
- این علایم به مصرف مواد یا دارو و یک اختلال جسمی و روانی دیگر ربطی ندارد. اگر عارضه ای دیگر وجود دارد این ترس و اضطراب متناسب با آن نیست یا مفرط است.
تشخیص اختلال اضطراب اجتماعی
تشخیص این اختلال مانند دیگر اختلال های روانی باید توسط متخصص صورت گیرد. شروع این اختلال ممکن است در اوایل کودکی باشد یا بعد از یک تجربه استرس زا ایجاد شود (مثلا استفراغ کردن در طول یک سخنرانی). ممکن است شروعی پنهان داشته باشد که تشخیص آن دیرتر و سخت تر اتفاق می افتد. شروع اضطراب اجتماعی در بزرگسالی تقریبا نادر است و احتمال دارد پس از یک واقعه استرس زا اتفاق بیفتد. برای تشخیص باید علایم این اختلال را شناخت و بین این اضطراب با اضطراب معمولی تفاوت قایل شد.
تست اختلال اضطراب اجتماعی
برای کمک به تشخیص این اختلال آزمون هایی ساخته شده که یکی از آن ها تست هراس اجتماعی(SPIN) است. این آزمون یک آزمون پنج گزینه ای است که ۱۷ سوال دارد و سه جنبه از اضطراب شامل ترس، اجتناب و مشکلات جسمانی که اضطراب ایجاد می کند را می سنجد. این علایم جسمی می تواند خجالت زدگی، حالت تهوع، لرزیدن، تعرق، مشکل در صحبت کردن، سرگیجه و سبکی سر و ضربان قلب بالا باشد. شما با پاسخ دادن به این سوالات می توانید خود را تا حدی بسنجید. این آزمون اضطراب اجتماعی در ایران و خارج از کشور در پژوهش های زیادی مورد استفاده قرار گرفته.
اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان
اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان غالبا نشانه هایی مانند کم رویی بیش از حد کودک، تمایل نداشتن به شرکت در بازی های گروهی و کناره گیری کردن از تماس و معاشرت با دیگران دارد. این اختلال موجب ترس های پایدار در همه موقعیت های اجتماعی می شود. اختلال اضطراب اجتماعی عموما در کودکان به عملکرد تحصیلی ضعیف کودک، مشکلات روانشناختی همچون افسردگی و یا حتی سوء مصرف مواد منجر می شود.
به علاوه، کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی برای خطراتی چون ناپختگی اجتماعی زمینه دارند که در نهایت درماندگی و اجتناب از روابط اجتماعی را در پی دارد. اختلال اضطراب اجتماعی در کودکی در صورتی که درمان نشود و اقدامات لازم صورت نگیرد موجب رفتار های نا متناسب در روابط با دیگران و یا حتی ابتلا به اختلال شخصیت اجتنابی در بزرگسالی می شود.
در درمان این اختلال در کودکان، چیزی که بیشتر از همه مورد توجه است تشخیص زودتر اختلال و انتخاب کردن روش درمان مناسب برای کودک و نوجوان است. اهمیت این موضوع به این دلیل است که با انجام اقدامات مناسب در کودکی و نوجوانی از آسیب های شدید بزرگسالی پیشگیری شود.
ریشه اضطراب اجتماعی
با وجود اینکه تحقیقات بزرگی برای فهم و درک علل و عواملی که اختلال اضطراب اجتماعی را به وجود می آورند و باعث تداوم آن می شوند صورت گرفته، اما باز هم تا فهم این موضوع راه زیادی در پیش داریم. از آنجایی که اختلال اضطراب اجتماعی غالبا در بین اعضای خانواده دیده می شود به همین دلیل برخی آن را ارثی می دانند و یا حتی ممکن است کودک بر اثر مشاهده و یادگیری ترس والدین دچار این ترس ها شود. برخی تحقیقات هم نشان داده فعالیت نامناسب مغز در این اختلال نقش دارد. مثلا پر کاری بخشی از مغز به نام آمیگدال که در حافظه و یادگیری نقش مهمی دارد باعث می شود فرد مستعد این اختلال شود.
یک نظریه که بیشتر بر دلیل ادامه داشتن این اختلال تمرکز دارد می گوید که داشتن سه دسته باور باعث می شود فرد روابط و جهان اجتماعی را خطرناک بداند و نشانه های جسمی، فکری و باور های مربوط به اختلال اضطراب اجتماعی را نشان دهد.
- باور های داشتن استاندارد های شدیدا افراطی برای خود “در سخنرانی حتی یک کلمه هم نباید اشتباه کنم”
- داشتن باور های مشروط در مورد خود “اگر در سخنرانی مکث کنم مردم فکر می کنند احمقم”
- باور های نا مشروط درباره خود “من عجیب و شکست خورده ام”.
در نظریه های دیگر این اختلال را نتیجه ی مشکلات ژنتیکی و استعداد ژنتیکی می دانند. در نظریه هایی هم این اختلال را نتیجه ای از نحوه ی تربیت کودک و تجربه های زندگی می دانند که ممکن است تجربه هایی استرس زا بوده باشند. طبق یافته های اخیر نیز دیده شده که اختلال اضطراب اجتماعی بیشترین رابطه را نسبت به دیگر اختلالات اضطرابی با اعتیاد به الکل دارد.
بهترین قرص برای اضطراب اجتماعی
اختلال اضطراب اجتماعی می تواند به روش های روان درمانی (درمان شناختی رفتاری) و نیز دارو تحت درمان قرار گیرند. دارو هایی در این اختلال استفاده می شود متفاوت هستند و هر کدام مزایا و معایبی دارند. دسته ای از دارو ها که از باز جذب سرتونین جلوگیری می کنند و دسته ای دیگر دارو ها ضد افسردگی هستند که در درمان اضطراب هم استفاده می شوند مانند دولوکستین، ونلافاکسین، دسونالاکسین.
دارو هایی چون لورازپام، آلپازولام، دیازپام و کلونازپام هم استفاده می شوند ولی اگر درست مصرف نشوند عوارض جانبی زیادی دارد. پزشکان از داروهای دیگری مثل هیدروکسیزین و هیدروکلراید بوسپیرون هم برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی استفاده می کنند. این موارد تنها تعدادی از دارو های مصرفی برای این اختلال است.
در یکی از آخرین تحقیقاتی که در کشورمان صورت گرفته مشاهده شده که درمان اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان با نمایش درمانی نیز مفید واقع می شود. این روش روشی جدید است که در آن بر قصه گویی، بازی گروهی، تحرک و پانتومیم تاکید می شود و روش خوبی برای کودکان و نوجوانان است.
برخی تحقیقات هم هنوز در مورد مفید بودن یا نبودن دارو های مختلف برای این اختلال صورت می گیرد که برخی از آنها نشان می دهد تاثیر درمان با قرص در کنار درمان های شناختی بیشتر و بهتر است.
امیدواریم که اطلاعات مفیدی را به شما کاربران گرامی ارایه کرده باشیم. لطفا نظرات، پیشنهادات و انتقاداتتون رو در بخش دیدگاه های سایت، با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید. در وبسایت مهدی خلیلی بهترین مطالب آموزشی روانشناسی قرار داده خواهد شد. امیدواریم از این مطالب آموزشی روانشناسی استفاده لازم را ببرید. مقاله اختلالات شخصیت هم بسیار خواندنی است. پیشنهاد می شود این مقاله را نیز مطالعه نمایید.
پیج اینستاگرام مهدی خلیلی
بسیار مفید و عالی
مقاله ها عالی و بسیار سودمند هستند. ِ
ممنون از مطالب خوبتون 👌🏼
ممنون از شما. نمی‌دونستم با دارو میشه درمانی کرد.
الان در جامعه رقابت شدیدی سر زیبایی و لاغری و خوش لباس بودن و جوان بودن هست ، خب اگر من احساس کنم از بقیه زشت ترم یا چاقتر، یا پیر‌‌ترم یا به اندازه کافی اهل مد و آرایش نیستم، خود به خود احساس کمبود جذابیت می‌کنم و خود را در این رقابت شکست خورده می‌بینم. درسته؟
بله این رقابت به عنوان نوعی مشکل وجود دارد.
ولی با این وجود من افرادی را می‌بینم که چندان زیبا نیستند یا حتی شاید زشت محسوب می‌شوند ولی به راحتی عکس های خود را به اشتراک می‌کذارند و یا راحت فیلم از خودشون پخش می‌کنند ، پیش خودم فکر می‌کنم آیا علت این اعتماد به نفس سالم است یا خودشیفته هستند ؟!
می تواند دلایل مختلفی داشته باشد و این نقض نمی کند که فردی که داری اختلال اضطراب اجتماعی است چنین نباشد. بلکه در هر فردی دلایل و انگیزه های رفتاری متفاوت می تواند باشد.
عالى هستيد آقاى دكتر