اختلال دوقطبی نوع 1و2

اختلال دوقطبی از جمله بیماری ها و اختلالاتی است که به جرات می توان گفت طی دهه ی اخیر در تمام کشورها و سنین مختلف مشاهده و شایع شده است. در این مقاله به بیماری دوقطبی خواهیم پرداخت که در ابتدا یک توضیح و تعریف جامع درباره این نوع اختلال ارایه خواهیم داد.

اختلال دوقطبی چیست

به طور کل تغییرات و نوساناتی که در روحیه و خلق شخص صورت می گیرد اصلی ترین حالت ممکن این بیماری است. که حتی می تواند در این نوع بیماری انرژی فرد بیش از اندازه معمول بالا رود یا در انجام امور روتین دچار اختلال و ناتوانی شود. به طوری که گاهی این ناتوانایی ها می توانند خطر آفرین باشند. فردی می تواند دچادر بیماری دوقطبی شده باشد که تجربه حالت شیدایی را داشته باشد.

افراد در زمانی که دچار افسردگی هستند تشخیص اینکه این افسردگی برای بیماری دوقطبی است یا نه مشکل است زیرا در جامعه افسردگی شکل های مختلفی دارد و فقط بسته به این نوع اختلال نمی باشد و زمانی تشخیص واقعی داده می شود که دوره افسردگی را گذرانده باشند و وارد دوره مانیا و شیدایی شده باشند. حال این اختلال دسته بندی هایی دارد، مثلا اگر در مواردی فرد انرژی بسیاری داشته باشد به این حالت شیدایی می گویند.

مثلا تحرک بسیار، نشاط زدگی، خودشیفتگی زیاد و حالت جوگرفتگی در انتخاب، تصمیمات بدون در نظر گرفتن عواقب آن، کم خوابی. اما حالت دیگر این بیماری نیمه شیدایی یا شیدایی خفیف است که سطح انرژی آن نسبت به حالت شیدایی کمتر است. مثلا کاهش تمرکز در شخص باعث دچار اختلال در انجام امور می شود. گرچه گاهی باعث می شود خلاقیت در آنها در این دوره افزایش پیدا کند.

به طور خلاصه تر می توان گفت که تشخیص علایم اختلال افسردگی شیدایی مشکل است. فقط در مواردی که بیماری پیشروی کرده و به جنون شدید یا مانیا رسیده است، نشانه ها به راحتی قابل تشخیص هستند.

افرادی که دچار جنون خفیف شده اند ممکن است پر انرژی تر از حد معمول خودشان باشند به طوری که با اعتماد به نفس کامل و سرشار از انرژی و ایده های جدید به کار و زندگی خود مشغول باشند. یا در صورتی که فرد علایم افسردگی اساسی را در دوره های کوتاه مدت و در طول زمان تجربه کند افراد آن را به عوامل مختلفی به غیر از اختلال دوقطبی ربط می دهند.

انواع اختلال دوقطبی

• دوقطبی 1: در این نوع شخص دچار یک دوره شیدایی یا سرخوشی شدید می شود. در این نوع حالت سرخوشی بیماری حاد و شدید است به طوریکه علایم وی می تواند همراه با پرخاشگری نیز باشد و یا دچار توهمات شوند. فرد می تواند بخشی یا تمامی علایم شیدایی را تجربه می کنند.

• دوقطبی2: عملا این دوره را خفیف می نامند زیرا شدت و عملکرد حالت شیدایی کم می شود و افراد بیشتر دچار افسردگی می شود و در این دوره افراد گاهی شاد هستند ولی نه به شدت دوران شیدایی.
• دوقطبی با تناوب سریع: این نوع بیماری گاها همراه با دوقطبی نوع یک و دو اقدام می شود. یعنی یک دوره شخص دچار افسردگی و یک دوره دچار خلق شدید بالا هست که اینها به صورت تناوبی در فرد ایجاد می شوند و در طول بازه یک ساله دچار نوسانات روحی مختلفی می شوند.
• دوقطبی خلق ادواری: این نوع اختلال، شدت بیماری آن کمتر و پایین تر از خود اختلال دوقطبی است اما زمان بیشتری را صرف خودش می کند. و افراد سالها در این حالت می مانند.

علایم کلی اختلال دوقطبی

• صحبت کردن بسیار سریع و تند
• گاهی بسیار فعال و پر انرژی و بعضی مواقع بی انگیزه
• گاهی بسیار خوشحال و گاهی بسیار ناراحت و گاهی هم هردو با هم
• گاهی تمایل به مسایل جنسی بسیار بالا و گاهی بی میلی
• اختلال خواب و کم خوابی بدون خستگی
• گاهی بسیار خوشبین و گاهی در بدترین حالت بدبینی
• گاهی بسیار شوخ طبع و گاهی منزوی
• پرحرفی زیاد
• احساس خودکشی در فرد
• کم شدن اشتها در فرد
• احساس آشفتگی
• نیاز به گریستن بدون دلیل
• بدون دلیل عصبانی شدن
• نداشتن تمرکز برای فکر کردن و تصمیم گیری
• یبوست
  به این نکته هم توجه داشته باشید که گاهی اعتماد به نفس بسیار بالا در حدی که فکر میکنند قابلیت عوض کردن جهان را دارند و گاهی بسیار بی اعتماد به نفس می شوند.

راه های تشخیص اختلال دوقطبی در افراد

یکی از مهم ترین سوالاتی که بسیاری از افراد و مراجعین از روانشناسان دارند این است که راه های تشخیص ابتلای افراد به بیماری دوقطبی چیست؟ و آیا اختلال دوقطبی قابل تشخیص است یا خیر؟

اولین و مهم ترین راه تشخیص اختلال دوقطبی در افراد مراجعه به روانشناس بالینی و متخصص حوزه سلامت روان است. از آنجایی که علایم اختلال دوقطبی شباهت های زیادی به بسیاری از اختلالات رایج روحی در افراد دارد لذا تشخیص بیماری دوقطبی در افراد اغلب توسط اشخاص معمولی و اطرافیان شاید قابل تشخیص نباشد. در اینجا لازم است به این نکته هم اشاره داشته باشیم که صرفا مشاهده ی نوسانات روحی و اخلاقی و رفتاری در افراد نمی تواند دال بر وجود اختلال دوقطبی در آنها باشد.

چرا که ممکن است افراد بر اثر فراز و نشیب های زندگی دچار افسردگی و مشکلات روحی و روانی موقتی شوند. طبیعتا جهت تشخیص اختلال دوقطبی در افراد لازم است که شخص مشکوک به اختلال طی یک دوره ی مشخص تحت نظارت و بررسی و مطالعه قرار گیرد که این دوره اغلب طی برگزاری جلسات مشاوره ای فرد و روانشناس بالینی صورت می پذیرد.

خوشبختانه روانشناسان بالینی با توجه به تجربیات و مطالعات صورت گرفته در زمینه اختلال دوقطبی، امروزه اطلاعات دقیق تر و درست تری جهت تشخیص افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در دست دارند. البته ناگفته نماند که در برخی موارد، علت این اختلال ارث یا ژنتیک افراد بوده و طبق بررسی سابقه آنان قابل دسترسی است. لذا روانشناس جهت تشخیص این مولفه در افراد، ابتدا سوالاتی در رابطه با گذشته ی شخص و خانواده اش می پرسد.

همانطور که قبلا هم اشاره کردیم بسیاری از افرادی که به بیماری اختلال دوقطبی مبتلا می شوند، اغلب در شرایط حاد روحی همچون حالت افسردگی قرار داشته و یا دارند. این بدان معناست که یکی از مولفه هایی که سبب تشخیص زودهنگام وجود و بروز اختلال دوقطبی در افراد توسط شخص روانشناس می شود، این موضوع است.

در صورتی که بخواهید ابتلا و یا عدم ابتلای خودتان به اختلال دوقطبی را در خانه و بدون مراجعه به روانشناس و یا روانپزشک بررسی و تشخیص دهید می توانید طی یک دوره ی زمانی مشخص و ترجیحا دو سه ماهه، اقدام به نوشتن عادات غذایی و همچنین رفتارها و احساسات روحی روانی خود نمایید. با این کار شما کاربران گرامی می توانید پس از یک دوره ی مشخص و همچنین با ثبت موارد فوق در یک دفترچه یادداشت، تا حد بسیار بالایی وجود یا عدم وجود اختلال دوقطبی در خودتان را تشخیص دهید.

علل اختلال دوقطبی

علت های متعددی در به وجود آمدن این اختلال وجود دارد. یکی از عواملی که در به وجود آمدن این اختلال نقش دارد، محیط است که روی فرد تاثیر می گذارد. مثلا استرس بسیار زیاد یا شوکه شدن فرد در اثر موضوعی بسیار مهم که باعث ناراحتی شدید او شده باشد، از دیگر عوامل تاثیر گذار محیطی بر روی فرد مبتلا است. در یک سری از شواهدی که وجود دارد و به دست آمده است، نشان داده شده که مغز افراد دوقطبی متفاوت با یک مغز فرد سالم است و شیوع این بیماری در خانم ها و آقایان یکسان است.

سن و طول عمر در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی

اختلال دوقطبی معمولا در رده سنی 14 سال تا 25 سال اتفاق می افتد. البته افرادی هستند که تا سن 35 یا 40 سالگی هم دچار این نوع اختلال می شوند. ولی بیشتر از سن 40 سالگی کمتر کسی دچار این موارد می شوند، بسیار به ندرت اتفاق می افتد که فردی بالاتر از 40 سال دچار این نوع اختلال بشوند. همچنین زیر 14 سالگی هم معمولا اتفاق نمی افتد و بروز پیدا نمی کند و تا به حال بیشترین آمار افراد مبتلا به اختلال دوقطبی افراد بالای سن 14 سال هستند.

عوامل تشدیدکننده اختلال دوقطبی

شناخت عوامل محرک و اجتناب از آنها، اغلب کلیدی برای مدیریت این بیماری است. استرس، زایمان، برخی داروها، تغییرات فصلی، کمبود خواب، مصرف مواد مخدر، مشروبات الکلی و مصرف کافئین می توانند از عوامل تشدید کننده اختلال دوقطبی باشند. برخی شواهد نشان می دهد شیدایی بیشتر در ماه های بهار و تابستان رخ میدهد، در حالیکه بیشترین حملات و دوره های افسردگی در پاییز و زمستان اتفاق می افتد اما برخی افراد خلاف این را تجربه می کنند و این نحوه بروز در افراد متفاوت می تواند باشد.

درمان بیماری اختلال دوقطبی

این نوع بیماری خوشبختانه قابل درمان و کنترل است. حتی در شدیدترین حالت ممکن هم می توان برای درمان اقدام کرد. البته اگر درمان را زودتر شروع کنیم، عمق بیماری کمتر در فرد ریشه می زند و راحت تر قابل درمان است.

در کنار دارو درمانی نیاز به روان درمانی هم دارد. تحقیقات نشان می دهد مشارکت در جلسات رواندرمانی توسط بیمار و اعضای خانواده منجر به افزایش ثبات روحی، کاهش مدت زمان بستری و بهبود عملکرد فرد در چند حیطه می شود. معمولا برای درمان اختلال دوقطبی از روش دارو درمانی، درمان شناختی رفتاری دیالکتیک DBT، آموزش روانی، خانواده درمانی و ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی استفاده می شود.

معمولا روانشناس بالینی این خدمات را انجام میدهد و اغلب با روانپزشک جهت دارو درمانی همکاری دارد تا پیشرفت بیمار تحت نظارت قرار بگیرد. درمان دارویی برای اختلال دوقطبی شامل داروهایی مانند تثبیت کننده های خلق وخو، داروهای ضد روانپریشی و داروهای ضد افسردگی است. درمان شناختی رفتاری به افراد دچار اختلال دوقطبی کمک می کند الگوهای فکری و رفتاری منفی یا نادرست مربوط به بیماری را تغییر دهند.

در آموزش روانی، به افراد دچار اختلال دوقطبی درمورد این وضعیت، راههای درمان و تشخیص علایم عود آن اطلاع رسانی می شود تا قبل از تجربه اپیزود کامل بیمار تحت درمان قرار گیرد. آموزش روانی برای اعضای خانواده هم مفید است. خانواده درمانی به کاهش میزان پریشانی ناشی از علایم فرد بیمار کمک می کند.

ریتم درمانی بین فردی و اجتماعی به افراد دچار اختلال دوقطبی کمک می کند روابط خود را بهتر و روتین روزانه خود را تنظیم کنند. داشتن روال روزانه و برنامه خواب به جلوگیری از بروز دوره شیدایی کمک می کند. فرد باید دوره های نوسانات خلق خودش را شناسایی کند تا بتواند علایم آن را کنترل بکند. همچنین کمک اطرافیان بی شک می تواند موثر باشد.مثلا با زیر نظر گرفتن خلقیات و حرکات شخص متوجه می شوند که خلق شخص بالا می رود و چه موقع پایین می آید.

نکته اول در درمان این نوع اختلال باید اشاره کرد که اختلال دوقطبی یک اختلال با پایه ژنتیک خیلی قوی است. در واقع این بیماری می تواند ارثی باشد مثلا اگر پدر خانواده فرد دوقطبی باشد بی شک ممکن است این اختلال به فرزندان، نوه ها و دیگر نوادگانش انتقال پیدا کند.

نکته دوم اینکه همیشه این اختلال بعد از یک دوره افسردگی بسیار شدید اتفاق می افتد. این افسردگی ممکن است به دلیل مشکلات متعددی به وجود بیاید. مثلا مشکلاتی که از اختلافات بین پدر و مادر به وجود می آید و در ادامه بی توجهی به روحیات و عواطف فرزند، می توان گفت تنش شدید بین پدر و مادر، گاهی بخاطر شکست عشقی، مرگ عزیزان، در بعضی موارد گاهی بخاطر یک شکست شغلی یا ورشکستگی که فرد دچار بحران شدید افسردگی می شود.

عوامل دیگری که باعث می شود در معرض شدید استرس قرار بگیرند. پس اختلال دوقطبی بعد از یک فشار عصبی بسیار شدید می تواند رخ می دهد. توصیه می شود افراد دچار اختلال دوقطبی برای درمان به روانشناس بالینی و یا روانپزشک مراجعه کنند. برای درمان اختلال دوقطبی از چند نوع دارو استفاده می شود. معمولا برای کنترل دورههای شیدایی از داروهای تثبیت کننده ی خلق استفاده می شود.

زنان دچار اختلال دوقطبی که قصد بارداری دارند یا باردار می شوند، به علت تاثیر احتمالی داروهای تثبیت کننده ی خلق و خو روی جنین درحال رشد یا نوزاد شیرخوار با چالش روبه رو می شوند. متخصص بالینی می تواند به این زنان کمک کند تا مزایا و خطرات تمام گزینه های درمان را سبک سنگین کنند.

همچنین به منظور کنترل علایم شیدایی و افسردگی در اختلال دوقطبی از داروهای ضد روان پریشی هم استفاده می شود و بعضی از این داروها به تثبیت وضعیت روحی نیز کمک می کنند. شاید لازم باشد برای مدیریت مناسب اختلال دوقطبی، برنامه درمان دارویی چند بار طی دوره بیماری تغییر کند. هرگونه تغییر در نوع یا دوز دارو باید تحت نظارت روانپزشک انجام شود. بیمار باید به منظور جلوگیری از هرگونه اثر جانبی تمام داروهای دیگر یا مکملهای طبیعی را که مصرف می کند با روانپزشک درمیان بگذارد.

در اغلب موارد، عملکرد غده تیروئید در افراد دچار اختلال دوقطبی، به خصوص کسانی که چرخش تند روحی را تجربه می کنند، غیرعادی است. از آنجاییکه بالا یا پایین بودن میزان هورمون به تنهایی منجر به تغییر انرژی و روحیه می شود، باید تحت نظارت دقیق معاینات قرار گیرد. ضمنا مصرف لیتیم نیز به نوبه ی خود می تواند از عوامل تغییرات هورمونی و در نتیجه اختلالات هورمونی و در نهایت منجر به کاهش میزان هورمون تیروئید گردد بنابراین این دسته از افراد به مصرف مکمل تیروئید نیاز دارند.

تمام داروها اثر جانبی دارند. عوارض، بسته به دارو، شامل افزایش وزن، حالت تهوع، رعشه، کاهش میل جنسی، اضطراب، ریزش مو، اختلال حرکتی یا خشکی دهان می شود. نباید بدون توصیه روانپزشک دارو را قطع کرد یا تغییر داد.

تست اختلال دوقطبی

امروزه مراکز مختلف حتی بعضا به صورت آنلاین اقدام به گرفتن تست اختلال دوقطبی از افراد می کنند. همانطور که بالاتر هم اشاره کردیم امروزه راه های زیادی جهت تشخیص ابتلا یا عدم ابتلا به اختلال دوقطبی افراد وجود دارد. شاید بعضی افراد بپرسند آیا با گرفتن آزمایش های خون و صرفا نوار مغزی می توان به عبارتی تست اختلال دوقطبی را انجام داد یا خیر؟ شاید تعجب کنید ولی همچنان و تا به این لحظه، جهت تشخیص اختلال دوقطبی هنوز تست های این شکلی وجود ندارد یعنی نمی توان با انجام آزمایش خون به این بیماری عجیب پی برد.

البته موارد فوق به این معنا نیست که هیچ راهی برای تست اختلال دوقطبی وجود ندارد. از قضا امروزه روانشناسان حرفه ای راه های را نیز جهت این موضوع یافته اند که یکی از این موارد، مراجعه به روانشناس پر کردن فرم پرسش و پاسخ های روحی و شخصیتی است که بایستی توسط فرد انجام شود. در این مواقع روانشناس اقدام به بررسی توضیحات و نتیجه ی این مدل تست اختلال دوقطبی خواهد کرد.

به طور کلی نمی توان الگوی خاص و منظم و دقیقی را جهت تست اختلال دوقطبی در نظر گرفت و یا عملیاتی کرد ولی خوشبختانه از آنجایی که علایم این بیماری طی مطالعات فراوان و شبانه روزی محققان و روانشناسان بررسی و همچنین ثبت شده اند لذا می توان امیدوار بود که طی سال های آینده تست اختلال دوقطبی معتبرتر و دقیق تری را در علم شاهد باشیم.

تاثیر اختلال دوقطبی بر مغز

طبیعتا هر بیماری با توجه به شدت و نوع و همچنین زمان درمان، ممکن است تاثیراتی کوچک یا بزرگ بر مغز داشته باشد. بسیاری از کاربران از تاثیر اختلال دوقطبی بر مغز می پرسند. بسیاری از روانشناسان و متخصصان بر این باورند که اختلال دوقطبی می تواند تاثیرات بسیار خطرناکی بر مغز و سلول های خاکستری آن به جا بگذارد و این موضوع مهم و حساس می تواند منجر به بروز دردسرها و خطرهایی از طرف شخص بیمار حتی برای جامعه شود.

از آنجایی که اختلال دوقطبی یک نوع بیماری روحی و روانی محسوب می شود لذا طبیعتا یکی از نقاط حساسی که طی این بیماری، بیش از سایر بخش ها و اعضای بدن تحت خطر است مغز شخص می باشد. برخی از روانشناسان بر این باورند که اختلال دوقطبی می تواند منجر به بروز فراموشی های کوتاه مدت و حتی در برخی مواقع بلند مدت و مزمن در افراد مبتلا به این بیماری گردد.

لذا می توان بیماری آلزایمر و یا پارکینسون را نیز از جمله تاثیرات بیماری دوقطبی در افراد دانست. البته که اولین و مهم ترین تاثیر بیماری دوقطبی افسردگی است که از آنجا که بخش هایی از مغز همچون هیپوتالاموس که مسئولیت برخی احساسات فرد را بر عهده دارد، می توان اینگونه انتظار داشت که شخص بیمار به مرور زمان حتی دچار نوسانات شدید در بروز احساسات شود.

آیا بیماری دوقطبی قابل درمان است

مهم ترین پرسشی که در رابطه با اختلال دوقطبی مطرح می شود این است که آیا اختلال دوقطبی در کل قابل درمان است یا خیر؟ طبیعتا بسیاری از بیماری های روحی با توجه به مسایل احساسی و یا وضعیت اقتصادی و خانوادگی و … رخ می دهد لذا می توان انتظار داشت که در برخی افراد با تغییر و یا بهبود بعضی شرایط زندگی، این اختلال نیز رفته رفته بهتر شود.

اما در مواقع حاد اختلال دوقطبی، که نوعی بیماری مرتبط با اعصاب و نورون های شخص است، نمی توان به راحتی اقدام به درمان این بیماری نمود. البته مراجعه به روانشناس و متخصص جهت بررسی و تشخیص و درمان دوقطبی و گذراندن دوره های درمان نیز امری ضروری است و حتی در بسیاری مواقع، روند درمان، موفقیت آمیز است.

نتیجه گیری

اختلال دوقطبی یکی از پیچیده ترین و در عین حال مشکلترین اختلالات روان است که در افراد مختلف و حتی در سنین گوناگون امکان به وجود آمدن آن وجود دارد. ولی با کنترل علایم و درمان می توان تا حد زیادی بر علایم ان غلبه کرد و در وضعیت سلامت بهتری قرار گرفت. در این مطلب به طور کامل به معرفی اختلال دوقطبی، علایم بیماران دوقطبی، درمان و راه های مختلف آن، سن و خطرات و همچنین راه های تشخیص اختلال دوقطبی پرداختیم. امیدواریم که اطلاعات مفیدی را به شما کاربران گرامی ارایه کرده باشیم. لطفا نظرات، پیشنهادات و انتقاداتتون رو در بخش دیدگاه های سایت، با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید.

در وبسایت مهدی خلیلی بهترین مطالب آموزشی روانشناسی قرار داده خواهد شد. امیدواریم از این مطالب آموزشی روانشناسی استفاده لازم را ببرید.

مقاله اختلال وسواس  هم بسیار خواندنی است. پیشنهاد می شود این مقاله را نیز مطالعه نمایید.

پیج اینستاگرام مهدی خلیلی